Kwartair Holoceen: Aarde nu

kwartair Holoceen: Beschrijving

• Het Holoceen is een relatief warme periode of interglaciaal, vergeleken met de voorgaande koude periode aan het einde van het Pleistoceen.
• De opwarming van de aarde zorgde voor het smelten van de ijskappen, die onder andere Noord-Europa en Scandinavië bedekten. Hierdoor steeg de zeespiegel.
• Tijdens het Holoceen is het Nederlandse landschap in grote mate gevormd. De Noordzee ontstond, waarbij de kuststrook met duinen zich vormde, en de moerassige veengebieden van Holland en het zeekleilandschap van Noord-Nederland.
• Niet de mens, maar wel een klimaatsverandering ligt aan de basis van het uitsterven van de mammoet 4000 jaar geleden. De dieren vonden toen steeds minder graslanden.
• -> De Oude Steentijd (paleolithicum) eindigt officieel met het einde van het Pleistoceen dat eindigt als de laatste ijstijd eindigt (2.5 miljoen jaar tot 12.500 jaar geleden).
  -> In de geschiedenis van de mens in Europa is het Holoceen de periode van:
       - de midden steentijd (mesolithicum, jager-verzamelaars, 12.500 v Chr. tot 9500 voor Chr.)
       - de jonge steentijd (neolithicum, start landbouw, 9500 - 3000 jaar geleden.)
       - de bronstijd (3000 tot 800 voor Chr.)
       - de ijzertijd (800 voor Chr. tot de Romeinen kwamen.)
       - waarna de geschreven geschiedenis begint.

kwartair Holoceen: Landschap

Kwartair Holoceen: Gevonden voorbeelden

In 1990 werd in Noord-Holland een skelet gevonden van een man. Deze man zou ongeveer 2500 jaar voor Chr. geleefd hebben tijdens de touwbekercultuur in de nieuwe steentijd. Hij kreeg de naam Cees de steentijdman. Hij is nu in het archeologiecentrum Huis van Hilde in Castricum.	Het meisje van Yde is een in 1897 bij Yde in Drente gevonden veenlijk. Het bevindt zich nu in het Drents Museum in Assen. Ze leefde tussen 54 v.Chr. en 128 n.Chr. tijdens de late ijzertijd. Het veenlijk werd vooral bekend toen in 1994 een gezichtsreconstructie in was werd uitgevoerd.

geen Diorama Holoceen

Kwartair Pleistoceen: Aarde toen

Kwartair Pleistoceen: Beschrijving

• Het Pleistoceen is onderverdeeld in een vijftigtal meer en minder koude ijstijden (glacialen) en warmere (zoals nu) tussenperioden (interglacialen).
• De laatste perioden met ijstijden zijn Weichselien 116.000-11.700 jaar geleden, Eemien 116.000-126.000 jaar geleden, Saalien 238.000 - 126.000 jaar geleden. Tijdens het Weichselien waren België en Nederland niet door landijs bedekt. De Veluwe en Utrechtse heuvelrug komen van het Salien.
• De zeespiegel daalde elk glaciaal wereldwijd met vele tientallen meters, oplopend tot circa 200 meter tijdens de maximale ijsuitbreidingen.
• Door deze enorme daling worden de ondiepe randzeeën overal smaller en komen eilanden in verbinding met elkaar en het vasteland. Het leven kan zich verder verspreiden.
• Het Pleistoceen was ook een tijd van grote veranderingen in flora en fauna (veroorzaakt door de relatief snelle afwisseling van warme en koude perioden) wat zich vooral uit in het uitsterven van veel plant- en diersoorten.
• Een ander effect is een snellere evolutie, vooral bij bepaalde groepen zoogdieren.
• Tijdens het Pleistoceen ontstond en ontwikkelde het geslacht Homo, de mensachtigen.
• Het paleolithicum of de oude steentijd is de oudste periode in de voorgeschiedenis van de mens en zijn materiële cultuur. De periode begint zo'n 2.000.000 jaar geleden met het in gebruik nemen van stenen werktuigen door waarschijnlijk Homo habilis en eindigt tegelijk met het einde van de laatste ijstijd, 12.500 jaar geleden.
• Aan het eind van het Pleistoceen stierf de sabeltandtijger uit om onbekende reden.
• De mensen ontwikkelden de eerste werktuigen: de Homo habilis (handig) 2 miljoen jaar geleden.
• De mens ontwikkelde grotere hersenen en werden echte mensen: de Homo ergaster en de Homo erectus.
  - Homo ergaster leefde in het vroeg Pleistoceen tussen 1,9 tot 1,4 miljoen jaar geleden (1.900.000 - 1.400.000) in Koobi Fora (Kenia, Oost-Afrika) en Swartkrans (Zuid-Afrika).
  - Homo erectus leefde van 1,9 miljoen tot 1,4 miljoen jaar geleden (1.900.000 - 1.400.000): de Java mens en de Peking mens.
• Daarna kwam de Heidelbergmens (ook de rhodesiëmens uit Afrika valt hieronder). Ze begonnen in Afrika en gingen naar Europa. Ze leefden 0,5 miljoen tot 0,2 miljoen jaar gelden (500.000 tot 200.000). Ze zijn genoemd naar de vindplaats van de eerste schedel die van de Heidelbergmens gevonden is.
• Het midden-paleolithicum is de periode van 300.000 jaar geleden tot 35.000 jaar geleden. Het is het tijdvak van de neanderthaler. Zij zijn een zijtak op de evolutielijn van de mens. Net als de Homo denisova in Azië.
• Op basis van DNA-onderzoek werd verondersteld dat de eerste moderne mensen zo'n 200.000 jaar geleden ontstonden in Oost-Afrika.
• In Europa heetten de eerste moderne mensen Cro magnon, genoemd naar de vindplaats (met rots-tekeningen), 50.000 tot 40.000 jaar geleden.

Kwartair Pleistoceen: Landschap

Neanderthaler (schedel ontdekt in 1908 bij La Chapelle-aux-Saints in Frankrijk) En een recontructie.

Kwartair Pleistoceen: Gevonden voorbeelden

Megalodon, de grootste haai ooit. Hij kon 18 meter worden en zijn bek 2 meter wijd open doen. Tot vandaag de dag worden er regelmatig fossiele tanden gevonden van megalodon; de rest van het kraakbeenskelet is meestal vergaan. Zijn vrij grote tanden zijn zeer kenmerkend (piramidaal).	Mammoet (Mammuthus meriodionalis in Museum Nazionale d'Abruzzo in L'Aquila Italie) In Nederland heeft Naturalis Biodiversity Center in Leiden een compleet mammoetskelet(niet zooo groot).	Sabeltandtijger (Smilodon californicus fossiel in het National Museum of Natural History, Washington, D.C.)

Dit zijn twee reconstructies van de Heidelbergmens.	Turkana Boy is een Homo ergaster. Verschillende mensen hebben van hem een reconstructie van gemaakt. Het skelet is een replica in het American Museum of Natural History in New York. Het is gevonden in Kenia, aan het Turkanameer.	Dit is een reconstructie van de Homo habilis. Onder een reconstructie in het National Museum in Mexico City.

Schilderij Pleistoceen

Tertiair Neogeen: Aarde toen

Tertiair Neogeen: Beschrijving

• Dankzij het droge en koele klimaat konden kruidachtige planten meerdere soorten worden en sterk verspreiden.
• Veel kleinere insecten- en zadenetende soorten knaagdieren, vogels, amfibieën en reptielen profiteerden daarvan.
• Op verschillende continenten was er een megafauna (hele grote dieren) van soorten zoogdieren (nu uitgestorven).
• Aan het einde van het Neogeen ontstond de Landengte van Panama waardoor Noord- en Zuid-Amerika met elkaar verbonden raakten. Er vond tussen de twee continenten een uitwisseling van soorten plaats, terwijl andere soorten uitstierven. Dit wordt de Great American Interchange genoemd.
• Door botsing Afrika en India met Eurazië ging vorming van de Alpen en de Himalaya door.
• De Tethysoceaan tussen Afrika en Europa verdween, op wat restanten na: de huidige Middellandse Zee, Zwarte Zee, Kaspische Zee en het Aralmeer.
• Rond 5,5 miljoen jaar geleden zorgde deze beweging voor het afsluiten van de Straat van Gibraltar, waardoor de Middellandse Zee afgesloten werd en periodisch droog viel (de zogenaamde Messinian salinity crisis).
• Aan het einde van het Neogeen koelde het klimaat geleidelijk verder af waardoor er in het Kwartair een ijskap op de noordpool kon ontstaan.
• De mens ontstond 4 miljoen jaar geleden aan het eind van het Neogeen.
• De mens begon als Australopithecus anamensis. Ze leefden zo'n 4 miljoen jaar geleden. Deze wezens liepen rechtop, maar hadden een herseninhoud die te vergelijken is met die van mensapen.

Tertiair Neogeen: Landschap

Tertiair Neogeen: Gevonden voorbeelden

Lucy, Australopithecus anamensis, een reconstructie in het Museon Den Haag De bekendste vondst van de Australopithecus anamensis is het skelet van Lucy. Lucy was een volwassen vrouw die ongeveer 3,2 miljoen jaar geleden leefde (eind Neogeen) in wat tegenwoordig Ethiopië wordt genoemd. Lucy had het bekken van een rechtop lopend dier, en was daarmee in 1974 de oudst bekende fossiele hominide die rechtop kon lopen.	De Australopithecus africanus hoorde ook tot de groep Australopithecus.	Toumai, een Sahelanthropus van 7 miljoen jaar geleden. Gevonden in 2002 in Tjaad Afrika. Hij had de schedel van een chimpansee. Maar het gat waar de schedel aan de wervelkolom zit dat zit aan de onderkant en daarom is het een rechtop-lopende. Bij een niet rechtop-lopende zit het gat aan de achterkant van de schedel. Toumai is nu de oudst bekende fossiele hominide die rechtop kon lopen.

Diorama Neogeen

Tertiair Paleogeen: Aarde toen

Tertiair Paleogeen: Beschrijving

• Het Paleogeen is de oudste/eerste periode van het Cenozoïcum: het tijdperk van de zoogdieren.
• Het Paleogeen volgt op de grote massa-extinctie aan het einde van het Krijt, waarbij de dinosauriërs, ammonieten (uitgestorven type inkvissen met spiraalvormige schelp) en rudisten (grote rifvormende tweekleppige weekdieren), zeereptielen en vele andere groepen uitstierven.
• In de zee bleven groepen over die ook het tegenwoordige zeeleven domineren, zoals moderne groepen mollusken (weekdieren) en beenvissen (vissen met een wervelkolom).
• Aan het eind van het paleogeen daalde de concentratie calcium in het zeewater, wat waarschijnlijk zorgde voor de opkomst van koralen (bloemdiertjes) en de neergang van nannoplankton (heel klein plakton).
• Op het land namen de zoogdieren de vrijgekomen plek van de dinosauriërs over, terwijl andere groepen zoogdieren verschenen die in de zee en de lucht leefden.
• De flora van het Paleogeen was niet zeer verschillend van die van het Krijt. Een belangrijke ontwikkeling was het verschijnen van moderne grassen halverwege de periode.
• De Noordzee was groter en een tropische zee, bedekte half Nederland, zuid Limburg lag aan zee met kalkriffen aan de randen. Later in deze periode werd de zee kleiner en ontstond zanderige en modderige land bij de oerNoordzee.

Tertiair Paleogeen: Landschap

Tertiair Paleogeen: Gevonden voorbeelden

De 9 meter lange haai Otodus obliquus en zijn tanden van 35 a 40 cm lang.	De Moeritherium was een vroeg slurfdier.	Een kalksteen opgebouwd uit nummulieten, ééncelligen die samenklonteren tot schijven van een paar cm doorsnede. Nummulieten zijn typisch voor Eocene (midden Paleogeen) gesteenten uit het Middellandse Zeegebied en zijn daarom goed geschikt als gidsfossielen voor het tijdvak.

geen Diorama Paleogeen

Krijt: Aarde toen

Krijt: Beschrijving

• Het Krijt was een periode met een relatief warm klimaat en een hoge zeespiegel.
• In het water leefden groepen dieren zoals zeereptielen, ammonieten (uitgestorven type inkvissen met spiraalvormige schelp) en rudisten (grote rifvormende tweekleppige weekdieren).
• Op het land leefden diverse soorten dinosauriërs, tegelijkertijd verschenen veel van de moderne groepen zoogdieren en vogels.
• Onder de planten verschenen de bedektzadigen (planten met bloemen).
• Het grootste vliegende dier ooit is Quetzalcoatlus, een Pterosauriër, met de grootte van een giraf.
• Het Krijt werd afgesloten met een van de grote massa-extincties uit de Aardse geschiedenis, waarbij onder meer de dinosauriërs uitstierven, de vogels en kleine zoogdieren overleefden.
  
  
• Het Krijt is genoemd naar de dikke lagen kalksteen van deze ouderdom in Europa. Ook in andere gebieden ter wereld komt uit deze periode veel mariene kalksteen voor. Kalksteen vormt goed in ondiepe warme zeeën, die vanwege het warme klimaat en het hoge zeeniveau tijdens het Krijt een relatief groot deel van het aardoppervlak bedekten. Door de hoge zeespiegel (veel sedimentatie) en de relatief geringe ouderdom ligt wereldwijd relatief veel gesteente uit het Krijt aan het oppervlak.

Krijt: Landschap

Krijt: Gevonden voorbeelden

Quetzalcoatlus. De soort is met een vleugelspanwijdte van tien meter het grootste vliegende dier uit de wereldgeschiedenis. Gevonden in de Javelina Formation in Big Bend National Park in 1971. Tentoongesteld in Big Bend National Park in West Texas.	Elasmosaur, gevonden bij Pointledge River. De lengte van de nek wordt niet zozeer bepaald door de afzonderlijke halswervels te rekken of verkorten maar door hun aantal te variëren. Bij kortnekkige vormen ligt dit zo laag als elf, bij langnekkige vormen kan dat tot boven de zeventig oplopen. Elasmosaurus heeft er tweeënzeventig en werd lange tijd als recordhouder gezien, maar de elasmosauride Albertonectes heeft er zesenzeventig. Dit brengt mee dat er in de nek een groot aantal gewrichten aanwezig is. Lange tijd hebben veel onderzoekers daaruit afgeleid dat de nek dus erg buigbaar moest zijn geweest. Nader onderzoek heeft echter aangetoond dat de gewrichten weinig beweging toestaan.	Ammonieten verschenen voor het eerst in het laat-Siluur, overleefden de Perm-Trias-extinctie met opvallend weinig soorten en kwamen tot een echte bloei gedurende het Mesozoïcum (Trias, Jura, Krijt). Boven: doorboorde edelsteenhanger van een schitterend opengewerkte Ammoniet met geopaliseerde schelp. Gewicht: 35,3 gram Afmetingen: 5,1 x 4,2 x 1,3 cm. Onder: Sommigen werden heel groot.

Diorama Krijt

Jura: Aarde toen

Jura: Beschrijving

• In de Jura was het opbreken van het supercontinent Pangea in volle gang.
• Het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan opende zich.
• Het was een warme periode, waarin ijskappen op de polen ontbraken. De zeespiegel stond wereldwijd vrij hoog, vooral aan het begin van het tijdvak.
• De Jura was (samen met het erop volgende Krijt) de bloeiperiode van de dinosauriërs (reptielen), ook ontstonden de eerste vogels.
• De zoogdieren zelf verschenen in het Laat-Trias. De algemeen aanvaarde gedachte is dat ze in de Jura overwegend zeer kleine, onopvallende dieren waren, meestal nachtdieren om confrontaties met dinosauriërs uit te sluiten.
• De varens waren in grotere hoeveelheden aanwezig dan tegenwoordig, er waren nog geen bedektzadigen (planten met bloemen).

Jura: Landschap

Jura: Gevonden voorbeelden

Tyrannosaurus Rex (replica van Stan, specimen BHI 3033 aka "Stan") in het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussels, België	Triceratops in het Royal Tyrrell Museum of Paleontology. Dat is een van de belangrijkste musea ter wereld over dinosauriërs. Het heeft een verzameling van meer dan 160.000 fossielen. Het ligt in Drumheller in de Canadese provincie Alberta op zowat 135 kilometer ten oosten van Calgary.	De Archaeopteryx is de eerste van de vogels, fossiel in Genève natural history museum.

Diorama Jura

Trias: Aarde toen

Trias: Beschrijving

• In Noordwest-Europa bestaat de periode uit drie duidelijk te onderscheiden gesteentelagen: Buntsandstein, Muschelkalk en Keuper. De naam Trias betekent dan ook letterlijk driedeling.
• In het Trias lagen bijna alle continenten verenigd in het supercontinent Pangea, aan het einde van het Trias begon dit echter op te breken.
• Het klimaat was wereldwijd droog en warm en het zeeniveau nog relatief laag.
• Aan zowel het begin als het einde van het Trias vond een belangrijke massa-extinctie plaats.
• Gedurende het Trias ontstonden veel nieuwe soorten, waaronder de eerste dinosauriërs en gevleugelde pterosauriërs, soorten koralen en vroege zoogdieren.
• Bij de planten verschenen de eerste zaadplanten in het Trias, naaktzadigen, nog niet met bloemen.
• Een belangrijk gevolg van de eerste extinctie (tijdens Perm-Trias overgang) is geweest dat een tot dan onbelangrijke groep, de Archosauromorpha, de therapsiden (o.a. zoogdieren en hun voorouders) gingen vervangen. Dit wordt wel de Triassic take-over genoemd. Uit de Archosauromorpha kwamen de dinosauriërs voort.
• De Pterosauria zijn een uitgestorven groep vliegende reptielen die behoren tot de Archosauromorpha.

Trias: Landschap

Trias: Gevonden voorbeelden

Pterosauriër gevonden in Eichstätt Duitsland. Nu in Royal Ontario Museum in Toronto Canada.	Rutiodon, een op een krokodil lijkend reptiel. Fossielen van zijn gevonden in grote delen van Noord-Amerika en Europa. Dit dier kon een lengte van 300 cm bereiken. American Museum of Natural History.	Pootafdruk van Grallator, een dinosaurus, in het Museon Den Haag.

Diorama Trias

Perm: Aarde toen

Perm: Beschrijving

• Alle landmassa was geconcentreerd in het supercontinent Pangea.
• Veel belangrijke groepen coniferen, ginkgo's (notenbomen) en palmvarens ontwikkelden en verspreidden zich gedurende het Perm
• De evolutie van reptielen en andere landdieren nam een vlucht.
• Op het land kwamen diverse geleedpotigen en tetrapoden (viervoeters) voor.
• Het Perm werd afgesloten door de grootste massa-extinctie in de Aardse geschiedenis. Zo'n 90% tot 95% van alle mariene soorten stierven uit, net als zo'n 70% van alle soorten op het land. Onder de soorten die uitstierven bevonden zich de laatste trilobieten. De uitsterving vond plaats over 80.000 jaar.
• Het klimaat begon steeds droger te worden.
• Onder de insecten waren de dominante planten- en alleseters Blattodea, voorouders van de hedendaagse kakkerlakken.

Perm: Landschap

Perm: Gevonden voorbeelden

Edaphosaurus. Skelet in het American Museum of Natural History, Manhattan, New York	De amfibie Seymouria, genoemd de "Tambach courting couple", geliefden die in Tambach midden Duitsland gevonden zijn.	Sergius H. Mamay's collectie gevonden op de Emily Irish site (noord centraal Texas) is opmerkelijk omdat het waarschijnlijk de grootste vroeg perm planten collectie is van Noord Amerika.

geen Diorama Perm

Carboon: Aarde toen

Carboon: Beschrijving

• Tijdens het Carboon kwam een einde aan de vorming van het supercontinent Pangea.
• In moerassen werden afgestorven plantenresten opgeslagen die een groot deel van de tegenwoordige steenkoolvoorraden op Aarde vormen.
• Er verschenen veel nieuwe soorten insecten en amfibieën.
• Er verschenen de eerste reptielen en zaadplanten.
• De insecten ontwikkelden zich tot reusachtige vormen want er was meer zuurstof in de lucht dan nu.
• Het grootste bekende insekt van alle tijden was een roofdier dat op de libel lijkt maar slechts in de verte ermee verwant is. Het heet Meganeuropsis. Het heerste over de lucht voordat de pterosaurs, vogels en vleemuizen kwamen.
• Arthropleura is een uitgestorven duizendpotigengeslacht dat tijdens het late carboon leefde en waarvan de soorten een lengte bereikten van een kleine 2,5 meter.
• Er zijn ook veel fossielen van insecten in hars, het spul dat uit bomen komt en waar insekten in bleven plakken.

Carboon: Landschap

Carboon: Gevonden voorbeelden

Meganeuridae leefde in het Carboon en Perm. Ze konden erg groot worden omdat er meer zuustof in de lucht zat dan nu. Musee d'Histoire Naturelle, Brussel.	Arthropleura. Senckenberg Museum of Frankfurt.	Familie Stethacanthus: soort Akmonistion, het zijn kraakbeenvissen en de voorloper van de haai (ook een kraakbeenvis ipv een beenvis met botten). Ze waren 70 tot 200 cm lang. Hunterian Museum, Universiteit van Glasgow.

Diorama Carboon

Devoon: Aarde toen

Devoon: Beschrijving

• Er werden enorme riffen gevormd in ondiepe zeeën.
• Op het land ontwikkelden de primitieve Silurische planten en insecten zich verder.
• De eerste echte bossen ontstonden.
• De eerste zaadplanten groeiden.
• De opkomst van planten met wortels zorgde ervoor dat voor het eerst echte bodemvorming plaatsvond.
• De oudste fossielen van gevleugelde insecten komen uit het Devoon.
• In de zee werden de kaakvissen met name de Placodermi steeds dominanter ten nadele van de Ostracodermi.
• De eerste gewervelde landdieren verschenen. Dit waren amfibieën, die zich uit vissen ontwikkelden.
• Devoon is de periode van de vissen.

Devoon: Landschap

Devoon: Gevonden voorbeelden

Ammonieten verschenen voor het eerst in het laat-Siluur, overleefden de Perm-Trias-extinctie met opvallend weinig soorten en kwamen tot een echte bloei gedurende het Mesozoïcum (Trias, Jura, Krijt).	Placodermi, een familie vissen, de eerste kaakvissen met bepanserde kop en borst. De grootste soort, Dunkleosteus telleri, kon tot 11 meter lang worden.	Ichthyostega is een veronderstelde overgangsvorm van basale beenvissen naar de amfibieën. Ze waren tussen de 90 en 150 cm lang. Moscow Paleontological Museum.

Diorama Devoon

Siluur: Aarde toen

Siluur: Beschrijving

• Het relatief hoge zeeniveau en warme klimaat van het Siluur boden een goede omgeving voor veel soorten marien leven.
• Gewervelde dieren kwamen nog niet op het land voor, maar in de oceanen verschenen steeds beter uitgeruste soorten vissen.
• De eerste beenvissen ontstonden, vissen met een wervelkolom en een schedel van echte botten.
• Gedurende het Siluur verschenen ook de eerste planten op het land.
• In het Siluur worden de oudste grotere fossiele land-levensvormen gevonden, in de vorm van mossen die rond rivieren en meren groeiden.
• Tijdens het Midden-Siluur verschenen de eerste vaatplanten, planten met weefsel waarin voedingsstoffen en water verplaatst kunnen worden.
• De oudste planten uit deze groep zijn Cooksonia.
• Het waren sporenplanten.

Siluur: Landschap

Siluur: Gevonden voorbeelden

Osteostraci, 20-40 cm. Beenvissen met echte botten, met een kopschild van bot maar nog wel zonder kaak, ontstonden in het Siluur.	Cooksonia, de oudst bekende landplant, uit het Midden-Siluur, rechts 5 cm hoog.

Diorama Ordovicium Siluur

Ordovicium: Aarde toen

Ordovicium: Beschrijving

• Het leven speelde zich nog voornamelijk af in het water, hoewel er aanwijzingen zijn dat primitieve planten en insecten al in vochtige omgevingen op het land voorkwamen.
• Succesvolle groepen zeedieren waren de inktvissen en graptolieten (kolonie-vormende diertjes op steen).
• In het Ordovicium verschenen ook de eerste kaakloze vissen.
• Aan het eind van het Ordovicium ontstonden de eerste vissen. De eerste vissen waren diertjes zonder kaken.
• In de loop van het Ordovicium werd de temperatuur op aarde lager. Aan het eind van dit tijdperk ontstond een ijstijd, waardoor veel soorten uitstierven.

Ordovicium: Landschap

Ordovicium: Gevonden voorbeelden

Eurypterida, een zeeschorpioen.	De Orthoceras ("straight horn") was een jager van 15 cm.	Brachiopood en Laat-Ordovicische brachiopoden en koralen uit de Liberty Formation, Ohio.

Diorama Ordovicium Siluur

Cambrium: Aarde toen

Cambrium: Beschrijving

• Het Cambrium is het oudste systeem waarin op grote schaal grote, goed herkenbare meercellige fossielen worden gevonden. Voor het Cambrium komen slechts sponzen en medusae (kwallen) voor. In het begin van het Cambrium verschijnt ongeveer de helft van alle bekende groepen leven (biologische stammen of phyla), vaak zonder dat directe voorouders gevonden zijn. Deze plotselinge radiatie van soorten wordt de Cambrische explosie genoemd.

Cambrium: Landschap

	Anomalocaris (90 cm)	Anomalocaris fossiel
Hallucigenia Sparsa	Marrella	Canadaspis
Opabinia	Tamiscolaris	Helicocystis (voorloper zeester, 5 cm)

Cambrium: Gevonden voorbeelden

Trilobieten vormen een bekende klasse uitgestorven geleedpotigen, die in zee leefden. Ze leefden van 521 tot 250 miljoen jaar geleden. Ze ontstonden tijdens het Cambrium, ontwikkelden vele variaties en stierven definitief uit tijdens het Perm. Ze zijn er van enkele millimeters tot meer dan een halve meter.	Opabinia leefden in alle oceanen van de wereld. Het is een geleedpotige.	Archaeocyatha waren in zee levende organismen met een kalkskelet in de vorm van een holle kegel, cilinder of een kelk met een fijnmazig geperforeerde wand en altijd met de opening naar boven. Deze groep is de oudst bekende waarvan aanwijsbaar is dat het een kalkskelet bevat. Lange tijd is deze groep gerekend tot de sponzen echter een spons bestaat uit een kolonie kleine afzonderlijke diertjes, Archaeocyatha is één enkel dier waarvan het lichaam met centrale organen zich in de voet bevond en een opening in het centrum van de kegel.

Diorama Cambrium

Proterozoïcum: Aarde toen

Proterozoïcum: Beschrijving

• De atmosfeer bevatte aan het begin van het Proterozoïcum nog geen zuurstof, maar alleen oergassen zoals waterstof-sulfide (H₂S), kooldioxide (CO₂) en stikstof (N₂).
• Een belangrijke ontwikkeling was de ontwikkeling van een zuurstofrijke atmosfeer tijdens het Mesoproterozoïcum door fotosynthese.
• Het laatste deel van het Proterozoïcum wordt gekenmerkt door een snelle ontwikkeling van het meercellige leven.
• De eerste ééncelligen waren prokaryoten. Deze hadden geen celkern en geen organellen (orgaan-achtige onderdelen in de cel). Dit zijn o.a. bacteriën.
  Men denkt dat deze cellen elkaar opaten en dat het toen handig bleek om samen te werken. Het DNA werd in een kern gestopt en de verschillende cellen verzameld in één cel gingen ieder wat anders doen en werden zo organellen. Hierdoor zijn de eukaryoten ontstaan. Deze eukaryoten gingen weer samenwerken en werden de meercelligen.

Proterozoïcum: Landschap

Proterozoïcum: gevonden voorbeelden

In het Proterozoïcum floreerden de Stromatolieten. Fossiel in het Museon.	Het jongste tijdperk van het Proterozoïcum heet het Ediacarium (542 - 635 miljoen jaar geleden). Het beroemste fossiel hier is de Dickinsonia. De oudste diersoort dat gevonden is. Grootte van enkele milimeters tot 1,4 meter.

Diorama PreCambrium

Archeïcum: Aarde toen

Archeïcum: Beschrijving

• De atmosfeer ten tijde van het Archeïcum bevatte nauwelijks zuurstof.
• Aan het begin van het Archeïcum bedroeg de lichtkracht van de zon slechts 75% van de huidige waarde.
• De oudste directe sporen van leven zijn fossielen van 3,0 tot 3,4 miljard jaar oud. Het zijn eencellige prokaryoten.
• Waar het leven vandaan kwam en hoe het ontstaan is, dat is niet duidelijk.
• Een eerste stap vormen aminozuren en andere scheikundige bouwstenen van het leven.
• Waarschijnlijk kwamen deze moleculen op de jonge Aarde veel voor in de oceanen, wat wel een "oersoep" genoemd wordt.

Archeïcum: Landschap

Archeïcum: Gevonden voorbeelden

De golvende heuveltjes van sediment heten Stromatolieten (algenmatten). Ze zijn ingebed in deze dwarsdoorsnede van een 3,7 miljard oude steen. Het is het oudste gevonden fossiele bewijs van leven op aarde. De steen is in Groenland gevonden door wetenschappes van de University of Wollongong in Australië.

Diorama PreCambrium

Hadeïcum: Aarde toen

Hadeïcum: Beschrijving

• Ten tijde van het Hadeïcum was de aardkorst vloeibaar en zeer heet.

Hadeïcum: Landschap

Hadeïcum: Gevonden voorbeelden

Oudste steen op aarde. Het is gneis. Gevonden bij de Acasta River, vlak bij Great Bear Lake, Northwest Territories, Canada. Het is gevonden bij de oudste bekende rotsformatie op de planeet: 4,03 miljard jaar volgens verschillende laboratoria. Volgens later onderzoek is het 4,2 miljard jaar oud.

Diorama PreCambrium